آلدهید و کتون

آلدهید ها و کتون ها دو خانواده مهم از ترکیبات آلی هستند، این دو خانواده دارای گروه عاملی کربونیل(پیوند دوگانه کربن و اکسیژن) هستند. تفاوت آلدهید ها و کتون ها از نظر ساختاری در این است که کربن گروه کربونیل در آلدهیدها حداقل به یک هیدروژن متصل است در صورتی که در کتون ها این کربن به هیدروژن متصل نیست.

از نظر شیمیایی آلدهید ها کاهنده های قوی هستند ولی کتون ها خاصیت کاهندگی ندارند، کتون ها مانند آلدهیدها مولکول هایی قطبی هستند و دمای جوش آن ها تقریبا مشابه آلدهیدهای هم جرم است. کتون های سبک همانند آلدهیدها در آب انحلال پذیرند و با افزایش تعداد کربن ها، به تدریج از حلالیت آنها در آب کاسته می شود. از اکسایش الکل نوع اول و دوم، آلدهید و كتون بدست می آید.

برای نامگذاری آلدهیدها، پسوند "ال" به آخر نام آلکان مربوطه افزوده می شود. و کربن CHO- به عنوان کربن 1 شماره گذاری می شود. ساده ترین آلدهید دارای سه اتم کربن است که فرم آلدهید یا متانال نامیده می شود
کتون ها با افزودن "ون" به آخر نام آلکان مربوطه نامگذاری می شوند. زنجیره اصلی، بلندترین زنجیر شامل گروه کتون است و شماره گذاری از سر نزدیک تر به کربن کربونیل آغاز می شود که ساده ترین کتون دارای سه اتم کربن است و استون یا پروپانون یا دی متیل کتون نام دارد.

یکی از روشهایی که برای تشخیص آلدهیدها از کتون ها به کار می رود، آزمون تولنس می باشد که همان محلول آمونیاکی نیترات نقره است، آلدهیدها توسط محلول آمونیاکی نیترات نقره اکسید شده و تشکیل یک مولکول اسید به همراه رسوب نقره (آینه) می دهند در حالی که کتون ها بر محلول آمونیاکی نیترات نقره بی اثرند. در واکنش محلول آمونیاکی نیترات نقره با آلدهیدها، ذرات ریز نقره روی جداره لوله آزمایش می نشیند که در واقع آینه تشکیل می شود، به همین دلیل به این واکنش، واکنش آینه ای شدن نیز گفته می شود. یکی دیگر از روشهایی که برای  تشخیص آلدهید از کتون به کار می رود محلول پرمنگنات پتاسیم است که آلدهیدها توسط محلول اسیدی پرمنگنات پتاسیم اکسید شده و به كربوكسیلیك اسید تبدیل می شود و محلول پرمنگنات پتاسیم که بنفش رنگ است را بی رنگ می کند این در حالی است که بر کتون ها بی اثر است.

بخش پژوهش های دانش آموزی تبیان، تهیه: رویا رحیمی زاده

تنظیم: مرجان سلیمانیان