کانی شناسی و کاربرد خاک سرخ

یازدهمین دوره از پروژه های دانش آموزی تبیان نیز با یاری خداوند و حضور پر شور شما دوستان و علاقمندان به پایان رسید اما کار ما هنوز تمام نشده است! این دوره نیز همچون سال های گذشته دوستان بسیاری با ثبت طرح ها و ایده های خلاقانه خود در منوی "پیشنهاد موضوع" ما را در ارتقای تنوع پروژه ها یاری نموده اند. هم چون گذشته بر آن شدیم تا با گردآوری این ایده های جالب، علاوه بر قدردانی از این دوستان نوآور، زمینه ای را برای ایده پروری سایر پژوهشگران علاقمند فراهم آوریم. فراموش نکنید که ما همیشه منتظر طرح های جدید شما عزیزان هستیم.

نام ایده: کانی شناسی و کاربرد خاک سرخ
نام ارائه دهنده/دهندگان: آرتین آرین
زمینه و نوع پروژه: زمین شناسی - کانی شناسی
درجه سختی: دشوار
نام مدرسه: رشد اندرزگو

چکیده

هدف از پژوهش حاضر بررسی محل تشکیل خاک سرخ در ایران و کاربردهای آن در صنعت و پزشکی است.

روش

پژوهش حاضر علاوه بر انجام مطالعات کتابخانه ای از روش مصاحبه نیز استفاده کرده است. در این پژوهش دانش آموز با سفر به جزیره هرمز و مصاحبه با متخصصان از کاربرد و اهمیت خاک سرخ هرمز باخبر شده و ارائه نموده است.

مقدمه

کانی (از یک واژه فارسی به نام کان گرفته شده که در عربی معدن نام دارد)، ماده ای طبیعی، غیر آلی، متبلور و جامدی است که ترکیب شیمیایی نسبتاً ثابتی دارند و در ترکیب سنگ های پوسته زمین یافت می شود و دارای فرمول شیمیایی و ساختمان اتمی مشخص است. برخی کانی ها از یک عنصر خالص و بسیاری از آن ها از دو یا چند عنصر درست شده اند.

موادی مانند شیشه، چینی، آلیاژهای گوناگون، که انسان آن ها را ساخته است، و موادی مانند مروارید، صدف، استخوان، عاج و بسیاری دیگر، که جانداران می سازند، کانی نیستند.
در این میان، جزیره هرمز كه با ۴۰ كیلومتر وسعت در ۱۸ كیلومترى جنوب شرقى بندرعباس واقع شده است، داراى معادن بسیار غنى مى باشد كه ازجمله آن خاك سرخ است. معدن خاك سرخ هرمز كه سابقه اى بسیار دیرینه در تاریخ معدن كاوى ایران دارد، ازجمله معادن شناخته شده درجهان و منحصر به فرد درایران است. خاك این معدن در دنیا شناخته شده است، به طورى كه درگذشته بسیار دور به مقدار زیاد به خارج از كشور صادر مى شده است. در حال حاضر نیز بخشى از استخراج این معدن به خارج از ایران صادر مى شود.

مشخصات خاك سرخ

یكى از رنگینه هاى مهم و اساسى كه به صورت وسیعى در صنایع رنگسازى جهت تولید رنگ هاى مختلف روغنى، ساختمانى، صنعتى و غیره مصرف مى شود، خاك سرخ است. علاوه بر این، خاك سرخ در صنایع دیگر از جمله صنایع شیمیایى، سیمان، پلاستیك، كاغذ سازى، شیشه سازى و سرامیك و لوازم آرایشى نیز به كار مى رود.

از نظر توزیع جغرافیایى، ذخایر خاك سرخ بیشتر در اسپانیا، هند، آمریكا، آفریقاى جنوبى، استرالیا، جمهورى چك و ایران یافت مى شود. در این میان، ذخیره خاك سرخ هرمز به علت كیفیت كم نظیر آن از برجسته ترین و بهترین ذخایر خاك سرخ مورد نیاز صنایع رنگ سازى در دنیا شناخته مى شود.

كاربرد اكسیدهاى آهن یا خاك سرخ به هزاران سال قبل باز مى گردد و احتمالاً مصرف كانى هاى مزبور به عنوان رنگینه، نخستین و قدیمى ترین كاربرد این كانى ها را نشان مى دهد. كسانى كه در زمان ماقبل تاریخ از این ماده در نقاشى روى دیواره غارها استفاده مى كردند، مطمئناً باور نداشتند كه این نقاشى ها هزاران سال بعد، یعنى در قرن حاضر به خوبى قابل رؤیت باشند.

با توجه به مطالعات انجام شده فرض بر این است که کانی های جزیره هرمز از نوع رسوبی و آذرین هستند. خاک سرخ جزیره، در صنعت کاربرد زیادی دارد. خصوصیات فیزیکی کانی ها به عنوان پارامترهای شناسایی از جمله (رنگ، خط اثر، سختی، شکل ظاهری، خواص مغناطیسی) هستند.
 کاربرد خاک سرخ در غذای مردم محلی به این صورت است که در جزیره هرمز مخلوط ماهی، آب نمک و خاک سرخ و پوست نارنج را در حلب می ریزند و آن را سوراغ می کنند، پس از آماده شدن آن آب سوراغ را برداشته و روی نان می مالند و به اصطلاح خودشان نان سوراغ روغنی می خورند.
علاوه بر موارد ذکر شده مردم محلی جزیره از خاک سرخ تابلو های نقاشی هم درست می کنند و از خاک سرخ به عنوان رنگ استفاده می شود.

مهارت های کسب شده
1. آشنایی با خاک سرخ
2. آشنایی با فنون مصاحبه
3. آشنایی با کاربردهای خاک سرخ و معادن خاک سرخ در دنیا

بخش پروژه های دانش آموزی سایت تبیان
تهیه: مهدی رحمانی، تنظیم:نیلوفر یاقوتی